Bir dəfə dekabr ayında… mən viktorian dövrünün yazıçısı Elizabet Qaskellin çoxcildli əsərlərini oxumağa başlamaq istədim. Ancaq çox keçmədən başa düşdüm ki, bu nəhəng kitabın sonsuz hərflərlə dolu görünüşü məni daha çox uzaqlaşdırır. Kiçik bir viktorian ailəsinin dəyərləri və dramları ilə tanış olmaq fikri isə həmin anda məni adətən olduğu qədər cəlb etmirdi. O zaman yadıma düşdü ki, bir vaxtlar Fredrik Bakmanın “Narahat insanlar” (Anxious People) romanı xeyli məşhur idi və yaxın rəfiqəmdən biri də özünə bir nüsxə almışdı. Kitabın təsvirini oxudum və məzmununun ruh halıma uyğun olduğunu düşünərək oxumağa başladım.
Sözümü uzatmadan deyim ki, bu, son vaxtlar oxuduğum ən səmimi, sadə, xoş, həm gülməli, həm də bir az kədərli və ümumilikdə çox sevimli əsərlərdən biri oldu. Kitab olduqca sadə dildə yazılıb və hamımıza tanış olan hisslərdən, insanlardan, yaşantılardan və hadisələrdən bəhs edir. Süjetin mərkəzində uğursuz bir bank soyğunçuluğu dayanır. Əsər detektiv kimi qurulsa da, hadisələr inkişaf etdikcə qarşımıza bütöv bir obrazlar qalereyası açılır: bu hadisəyə cəlb olunmuş hər bir insanın həyatında nələr baş verdiyini öyrənirik. Burada “uğursuz” polis əməkdaşları da var, daim narazı yaşlı ər-arvad da, orta yaşlı tənha insanlar da, gənc valideynlər də — bir sözlə, adi problemləri olan adi insanlar. Onlar bu həyatı ilk və son dəfə yaşayırlar və mümkün qədər az səhv etmək istəyirlər, amma nədənsə hər cəhdlərində səhvlərin sayı daha da artır.
Oxuduğum müddət ərzində məni bir əsas sual düşündürürdü: hekayəni kim danışır? Elə bir hiss yaranır ki, müəllif oxucunun qavrayışı ilə oynayır və hər şeyi sanki bizim düşünəcəyimiz kimi təqdim edir. Məsələn, əsərin əvvəlində personajlar ilk tanışlıq zamanı stereotiplər və ön mühakimələrlə necə görünə bilərlərsə, elə o cür təsvir olunur. Hadisələr inkişaf etdikcə bu təsvirlər də dəyişir. Biz anlayırıq ki, bu polis əməkdaşları sadəcə “uğursuz” insanlar deyil — hər birinin arxasında onları bu hala gətirən şəxsi hekayəsi var. Kimin niyə kobud, kimin niyə mehriban olduğunu, qonşu mənzildə nələrin baş verdiyini və bu həyatı yaşamağın “doğru” yolunun niyə mövcud olmadığını dərk edirik.
Əsərdə Yeni il ab-havası da xüsusi yer tutur. Bütün hadisələr — mənzilə baxış və bank soyğunçuluğu — Yeni il ərəfəsində, cəmi bir gün ərzində baş verir. Finala yaxın hətta gözlərim doldu və bu artıq əsərin məqsədinə çatdığının göstəricisidir — o, məndə duyğu oyatdı. Bu kitab ili yekunlaşdırmaq, əsas olan şeylər üzərində düşünmək, yeni məqsədlər qoymaq və yüngül bir ruh halı ilə yeni macəralara doğru addımlamaq üçün ideal oxudur.
